ΤΟ ΕΘΙΜΟ ΤΟΥ ΑΪ-ΓΙΑΝΝΗ ΣΤΗΝ ΠΑΛΑΙΟΧΩΡΑ

Τον Ιούνιο οι μέρες έχουν μεγαλώσει και την 21^η έχουμε τη μεγαλύτερη. Από εκεί και έπειτα ξεκινάει το λιοτρόπι- η τροπή του ήλιου. Ο ήλιος ενώ βρισκόταν στο πιο κοντινό σημείο του ημισφαιρίου μας, τώρα αρχίζει να απομακρύνεται από αυτό και οι μέρες σιγά- σιγά μικραίνουν, ωσότου φτάσουμε στον Δεκέμβρη με τη μικρότερη. Από εκεί και πέρα η μέρα μεγαλώνει, παίρνει την πάνω βόλτα.

Στις σημαδιακές μέρες του χειμερινού και του θερινού λιοτροπίου έχουν τοποθετήσει τη γιορτή του Αι- Γιάννη του Βαπτιστή στις 24 Ιούνη και τη γιορτή του Χριστού στις 25 Δεκεμβρίου.

          Η γιορτή του Αι-Γιάννη του Προδρόμου συνδυάστηκε με την τροπή του ήλιου. Την ημέρα εκείνη έχουμε δυο σημαντικά για τη ζωή των ανθρώπων γεγονότα: ένα θρησκευτικό και ένα κλιματολογικό. Γι’ αυτό το λόγο έχουν αποδώσει στον άγιο πολλές ιδιότητες. Στην περιοχή μας τον έχουν ταυτίσει με τον Κλήδονα.

           Η λέξη Κλήδονας προέρχεται από την αρχαία ελληνική «κληδών» που σημαίνει πως από μια λέξη ή φράση που ακούει κάποιος τυχαία, την ώρα που συμμετέχει σε μαντικές τελετές, μπορεί να μαντέψει το μέλλον. Βέβαια σήμερα και στην περιοχή μας (βλέπε Μαραθούσα) η σημασία της λέξης διαφοροποιήθηκε και τη χρησιμοποιούν τα κορίτσια που θέλουν να μάθουν αν θα παντρευτούν τον χρόνο που έρχεται, ανάλογα με το σημάδι που έβαζε η κάθε μία.

          Στην Παλαιόχωρα, παλαιότερα όταν βασίλευε ο ήλιος την παραμονή του Αϊ-Γιάννη, οι κάτοικοι επιστρέφοντας από τα χωράφια έκοβαν από τους δρόμους λουλούδια που τα ονόμαζαν «Αϊ-Γιάννη» ή «Γιαννάκια» και έκαμναν στεφάνια. Τα στεφάνια τα έβαζαν στο κεφάλι και σε κάθε γειτονιά που περνούσαν και έβρισκαν φωτιά, πηδούσαν τρεις φορές. Την ώρα που περνούσαν πάνω από τη φωτιά έλεγαν:

«Πήδα, πήδα Αϊ-Γιάννη Πρόδρομε, η στρίγα να καεί κι ‘γω να μην καώ».

Όταν περνούσαν από την τελευταία γειτονιά το στεφάνι το έριχναν πάνω της να καεί και έλεγαν: «Αρρώστιες κακουτιές ιδώ να απουμείν’».

          Την επομένη το πρωί, την ημέρα του Αγίου, παρακολουθούσαν τα παιδιά με τους μεγάλους, την κίνηση του ήλιου (τροπή προς τον Ισημερινό – ηλιοστάσιο).

          Εδώ να προσθέσω ότι πολύ παλιά, εκτός από το παραπάνω έθιμο της φωτιάς και του στεφανιού υπήρχε κι άλλο ένα έθιμο το οποίο με την πάροδο των χρόνων έσβησε. Μετά το κάψιμο των στεφανιών και όταν η φωτιά χαλίκωνε (τα κάρβουνα γίνονταν στάχτη), οι κοπέλες του χωριού που ήταν σε ηλικία γάμου σκέπαζαν γαϊδουράγκαθα στη χόβολη της φωτιάς και έκαναν μέσα τους ευχή για τον αγαπημένο της. Εκείνης που το γαϊδουράγκαθο θα έσκαγε πρώτο πίστευαν ότι θα νυμφευόταν τον καλό της την επόμενη χρονιά.

          Τα τελευταία χρόνια το έθιμο του Αϊ-Γιάννη το αναβιώνει ο Πολιτιστικός Σύλλογος Παλαιοχώρας «Η Ελπίς» με τη συμμετοχή παιδιών και μεγάλων. Την Παραμονή του Αγίου μέλη του Συλλόγου μαζεύουν τσάκνα και ανάβουν δυο μεγάλες φωτιές στον αύλειο χώρο του παλιού δημοτικού σχολείου Παλαιοχώρας. Την ώρα που πηδούν από τη φωτιά λένε τα ίδια λόγια που έλεγαν κάποτε οι πρόγονοί τους. Μόλις κάψουν τα στεφάνια κάποιοι μεγαλύτεροι επαλαμβάνουν τα ίδια λόγια : «Αρρωστιές κακουτιές ιδώ να απομείνουν». Στο τέλος τα μέλη του Συλλόγου μοιράζουν σε όλους γλυκα, χυμούς και νερά.

Φέτος για πρώτη φορά μετά από πολλά χρόνια θα αναβιώσουν το έθιμο των γαϊδουράγκαθων και των νεαρών κοριτσιών.

Χρήστος Αθ. Φυλαχτός